สาเหตุหลักที่แท้จริงของ ‘โรคลำไส้แปรปรวน’ ยังคงเป็นเรื่องที่วงการแพทย์ยังคงถกเถียงกันอยู่แต่เมื่อเร็วๆ นี้ ความสนใจหลักมุ่งไปที่ความเป็นไปได้ 2 ประการ นั่นคือ สาเหตุของโรคที่เกิดจากส่วนที่เกี่ยวกับพันกับ ‘จุลินทรีย์ในลำไส้’ และอีกส่วนเกี่ยวพันกับ ‘การอักเสบ’ ซึ่งทำให้เกิดความหวังว่า ‘โปรไบติก’ จะกลายเป็นตัวช่วยบำบัดโรคลำไส้แปรปรวนได้
ผู้ที่มีอาการของโรคลำไส้แปรปรวน (IBS-Irritable Bowel Syndrome) จะรู้สึกอึดอัดจากอาการท้องอืดและแน่นท้องหลังจากการรับประทานอาหารมื้อใหญ่ ส่วนอาการอย่างอื่นๆ จะคล้ายกับผู้ป่วยลำไส้อักเสบแต่มักรุนแรงน้อยกว่า เช่น มีอาการปวดท้องเนื่องจากมีแก๊สในกะเพราะอาหาร มีอาการท้องร่วงหรือท้องผูก โดยเส้นประสาทและกล้ามเนื้อของลำไส้จะตอบสนองต่อการกระตุ้นมากเกินปกติ ปัญหาและอาการเหล่านี้อาจเกิดขึ้นอย่างต่อเนื่อง หรืออาจเกิดอาการกำเริบเฉียบพลันแล้วตามด้วยระยะสงบของตัวโรค
นักวิทยาศาสตร์ทางการแพทย์ตั้งข้อสันนิษฐานจากอาการที่พบโดยทั่วไปว่า โรคลำไส้แปรปรวนไม่ได้เกิดจากโรคภูมิแพ้หรือการแพ้อาหารชนิดใดชนิดหนึ่งโดยเฉพาะ ในทางกลับกันนักวิทยาศาสตร์ให้เหตุผลว่า การเกิดของโรคลำไส้แปรปรวนน่าจะอยู่ที่สภาวะซึ่งเรียกว่า ‘การระบาดของจำนวนประชากรแบคทีเรียในลำไส้’ (Overgrowth-SIBD) โดยไมโครฟลอรา (Microflora) จากลำไส้ใหญ่จะขยายรุกล้ำเข้าไปสู่ลำไส้เล็ก
ถ้าสมมุติฐานข้างต้นนี้เป็นจริง ‘โปรไบโอติก’ จะเป็นหัวใจสำคัญในการรักษาโรคลำไส้แปรปรวน ซึ่งมีความเป็นไปได้สูงมากที่สมมุติฐานดังกล่าวนี้จะมีความถูกต้อง เนื่องจากการระบาดของจุลินทรีย์ในโรคลำไส้แปรปรวน ยังสามารถใช้อธิบายอาการประหลาดอื่นๆ ที่พบในผู้ป่วยลำไส้แปรปรวนได้ เช่น บางรายท้องผูก แต่บางรายกลับท้องร่วง ทั้งนี้เพราะอาการสามารถเปลี่ยนแปลงได้ตาม ‘ชนิด’ ของเชื้อจุลินทรีย์ที่เกิดการระบาดในแต่ละคน
การรักษาลำไส้ให้สมดุล จึงเป็นวิธีหนึ่งที่จะทำให้ลดความเสี่ยงต่อการเกิดโรคลำไส้แปรปรวน เริ่มต้นง่ายๆ จากการศึกษาข้อมูลเกี่ยวกับการรับประทานอาหารที่อุดมไปด้วย ‘โปรไบโอติก’ เพราะการเปลี่ยนพฤติกรรมการกินจะช่วยทำให้สุขภาพของท่านแข็งแรง ห่างไกลจากโรคร้ายนานับประการ
“Check-list ดูว่าคุณกำลังเป็นโรคลำไส้แปรปรวนหรือไม่”
เช็คว่าคุณกำลังมีโอกาสเป็นโรคลำไส้แปรปรวนอยู่รึเปล่าได้ง่ายๆ ด้วย Check-list เหล่านี้– รู้สึกว่ามีลมในท้องตลอด มีเสียงครืดคราด และบางคนอาจมีพุงป่องออกมา
- หลังทานอาหารจำนวนมาก ไม่ว่าจะเป็นอาหารชนิดใดก็ตาม มักมีความรู้สึกแน่นท้อง ท้องอืด มากกว่าความรู้สึกอิ่ม
- มีอาการท้องผูกสลับท้องเสียแบบไม่มีสาเหตุแน่ชัด รวมถึงอุจจาระอาจถ่ายแข็ง หรือบางทีก็ถ่ายเหลว
- นอกจากอาการทางระบบทางเดินอาหารแล้วอาจมีอาการเครียด หรือซึมเศร้าประกอบได้ด้วย
- ใช้ยาลดกรด ยากระตุ้นการบีบตัวของลำไส้เป็นประจำ จนลำไส้ชินต่อการถูกกระตุ้น (และไม่ทำงานเมื่อไม่มีการกระตุ้น)
ถ้าเช็คจากอาการเหล่านี้แล้วพบว่าตรงเกิน 2 ข้อขึ้นไปก็อาจสันนิษฐานได้ว่าคุณกำลังเป็นโรคลำไส้แปรปรวนอยู่
“Probiotic ทางออกของโรคลำไส้แปรปรวน”
รักษาโรคลำไส้แปรปรวนเป็นโรคที่มีสาเหตุไม่ชัดเจน จึงไม่มียารักษาโดยตรง การรักษาของแพทย์คือการรักษาตามอาการ เช่น ท้องผูกก็จ่ายยาแก้ท้องผูก ท้องเสียก็จ่ายยาแก้ท้องเสีย แต่ก็พบว่าไม่ได้ทำให้อาการหายขาด หรือดีขึ้น อาการลำไส้แปรปรวนยังคงเรื้อรัง แพทย์จะแนะนำให้ปรับพฤติกรรมการรับประทานอาหาร และออกกำลังกายเป็นประจำ ดังนั้นผู้ป่วยจึงไม่ได้หายขาด แต่เป็นเรื้อรัง เดี๋ยวเป็นเดี๋ยวหาย ช่วงไหนขาดการดูแลสุขภาพก็กลับมาเป็นอีกซ้ำๆ
แต่ปัจจุบันมีการวิจัยหาสาเหตุของลำไส้แปรปรวนที่น่าสนใจ โดนสันนิษฐานว่าลำไส้แปรปรวนอาจเกิดความไม่สมดุลของแบคทีเรียบริเวณลำไส้ (ลำไส้ใหญ่ และลำไส้เล็ก) และการอักเสบบริเวณลำไส้ ทำให้ลำไส้ทำงานผิดปกติ ซึ่งทำให้ Probiotic (โปรไบโอติก) หรือแบคทีเรียชนิดดีเข้ามามีส่วนเกี่ยวข้องในการรักษาลำไส้แปรปรวน เพราะ มีสรรพคุณสร้างสมดุลให้กับลำไส้ ลดการอักเสบ ทำให้การขับถ่ายกลับมาเป็นปกติ
มีงานวิจัยที่น่าสนใจในต่างประเทศ โดยนักวิจัยชาวไอริชรับสมัครผู้ป่วยลำไส้แปรปรวน (IBS) จำนวน 77 คน เพื่อประเมินผลการใช้ Probiotic รักษา โดยแบ่งผู้ป่วยออกเป็นกลุ่มที่ได้รับ Probiotic และผู้ป่วยกลุ่มที่ไม่ได้รับเชื้อ ผลปรากฏว่ากลุ่มที่ได้รับเชื้อมีอาการดีขึ้นอย่างมีนัยสำคัญ โดยอาการปวดท้องลดลง การพองตัวของลำไส้ลดลง และมีความสม่ำเสมอในการเคลื่อนตัวของลำไส้มากขึ้น พูดง่ายๆ ว่ากลุ่มที่ได้รับ Probiotic มีอาการที่ดีกว่า
นอกจากอาการจากระบบทางเดินอาหารที่ลดลง และดีขึ้นแล้ว อาการต่างๆ ที่เป็นผลลูกโซ่จากระบบทางเดินอาหารยังลดลงไปด้วย เช่น สิว ผิวหมองคล้ำ อาการเหนื่อยล้าจากการขาดสารอาหาร โรคอ้วนจากระบบเผาผลาญด้อยประสิทธิภาพ โรคเครียด โรคซึมเศร้า รวมถึงอาการภูมิแพ้บางชนิด เช่น แพ้เกสรดอกไม้ หรือแพ้อาหาร และยังช่วยเสริมภูมิคุ้มกัน ทำให้ร่างกายแข็งแรงขึ้น
ปัจจุบันตามโรงพยาบาลชั้นนำก็มีการประยุกต์นำ Probiotic เข้ามาใช้เพื่อการรักษาโรคลำไส้แปรปรวนมากขึ้น เช่นกัน เช่น โรงพยาบาลศิริราช โรงพยาบาลบำรุงราษฎร์ โรงพยาบาลกรุงเทพ โรงพยาบาลสมิตติเวช เป็นต้น
บทความอื่นที่น่าสนใจ : ไซนัสอักเสบ ชนิดเรื้องรัง… สำคัญหรือไม่?
ใส่ความเห็น